Cây mai vàng được trồng ta nước ta từ năm nào, thuộc thế kỷ nào?
Chúng tôi rất tiếc nuối là ko có trong tay tài liệu đáng tin cậy nào để tư vấn thỏa đáng được nghi vấn này. Chỉ biết một điều là cây mai vàng được trồng tại nước ta lâu đời rồi, và hàng ngàn đời nay tiên sư ta đã xem màu vàng tươi tắn của hoa mai tượng trưng cho sự thịnh vượng, hạnh phúc và may mắn nên mới sử dụng hoa mai vào việc bác bỏ cúng trên bàn thờ tiên tổ trong dịp tết Nguyên đán, tự nhiên với màu hoa mai nở. Cái tục lệ này vẫn còn truyền lại cho đến tận ngày nay.
Chỉ những chi tiết đấy thôi cũng đủ cho ta thấy cây mai vàng được ông bà ta trồng từ lâu đời.
Do mai vàng là loài hoa quí, không những quí bởi sắc vàng của hoa oắt, tươi tắn, mà trong Kinh Thi, bộ sách quí của Trung Hoa do đức Khổng Tử san định cũng khen là giống cây có tiết dỡ trong lành, hiên ngang tắm gió gội sương giữa trời băng giá, sánh ngang với tùng, bách. Triết lý của đạo nho xem mai mang khí phách bất khuất của người anh hùng. Còn trong Lão giáo thì tôn mai lên hàng vũ trụ luận, cho là do khí âm dương kết hợp mà thành...
Cũng như chúng ta ngày nay, người xưa cũng rất ham trồng mai. Nhưng có phổ quát người muốn biết phương pháp trồng mai của người xưa có khác xa với cách trồng của người thời nay không? Đó là thắc mắc lý thú, chúng ta cùng Phân tích xem sao...
Ngày xưa nước ta chuyên về nông nghiệp; tuy đất rộng người thưa, và tuy cây mai được xem là loài cây quí (hoa sử dụng vào việc thờ cúng) nhưng thực tiễn nó không phải là giống cây lương thực như lúa, bắp, khoai, đậu nên ông bà chỉ dùng những khoảnh đất đầu thừa cuối thẹo trong vườn để trồng vào ấy một số gốc mai vàng để đến tết có hoa chưng cúng khỏi phải đi xin người nào. Còn những thửa đất phì nhiêu thì họ dùng vào việc trồng lúa, bắp, khoai, đậu để có lương thực mà ăn.
đó là ý kiến đơn thuần nhưng mang tính thực tế, thực dụng chủ nghĩa của đại phần lớn người xưa. Họ là những người nghèo, quành năm đầu tắt mặt tối chân lấm tay bùn làm việc quần quật ở ngoài đồng để kiếm cái ăn. Năm nào thời tiết thuận tiện được mùa thì nhà nhà ấm no. Ngược lại những năm bị thất bát thì nhà nhà đói kém, đến bữa củ khoai cũng không có... Cầm khá. Như vậy nên, khi nào người ta cũng ưu tiên lo tới cái ăn, cái mặc, hãn hữu có người nào dám mơ mòng tới thú ăn chơi.
Cây mai vàng được trồng với cách đấy thì sự thư hùng ra sao đều phó mặc cho trời, ít người nào chịu bỏ công sức ra săn sóc, tưới bón. Chỉ tới ngày rằm tháng Chạp - còn nửa tháng nửa đến tết, người ta mới vội vã ra chỗ trồng mai để làm việc trẩy lá cho cây mai trổ hoa đúng vào dịp tết.
đến ngày cận tết, người ta lại ra vườn hoa mai bến tre chọn những cành mai sai hoa lớn nụ, cắt về cắm vào lộc bình rồi đặt lên bàn thờ bác bỏ cúng. Còn cây mai nào đẹp đẽ được bứng gốc cho vào chậu đặt cạnh bàn vẳng thiên hoặc đem vào phòng khách bác tết. Sau tết, họ lại đem những cây mai này về nơi cũ trồng lại...
Thế nhưng, kế bên phần lớn người nghèo lại có thiểu số những người dư ăn thừa để, những vị hưu quan, và cả những lão nông không còn sức khỏe để đảm nhận công việc đồng áng nặng nhọc, thì họ lại có đa dạng thời giờ rảnh rỗi sắm tới thú điền viên là chơi kiểng cổ, để di dưỡng ý thức.
Chơi kiểng cổ là thú vui thanh lịch, lành mạnh hợp với thị hiếu người cao tuổi. Nếu như trước sân nhà có bày ra năm ba cây kiểng cổ, lại do tay mình uốn sửa nên dáng nên hình thì còn gì thích thú hơn.
Do cây mai có thân gỗ, cành nhánh mềm mại dễ uốn, lại sống lâu năm không thua gì tùng, bách, kim quýt, sơn liễu, cần thăng... Nên dưới tài nghệ uốn sửa điêu luyện của người xưa dễ trở nên cây kiểng cổ trị giá.
Ngày xưa, đúng ra là trong khoảng sáu bảy thập niên trở về trước, tiên sư ta chưa hề biết đến nghệ thuật cắt tỉa, tháp ghép mà chỉ biết việc uốn sửa cây kiểng theo các thế đã định với mục
đích là ngầm ký thác tâm tình hoài vọng sâu xa của mình vào đấy.
Việc sửa cành uốn thế cho cây mai tốn không ít công phu khó nhọc, chẳng thể làm nôn nóng trong một sáng một chiều mà thành, mà đòi hỏi người trồng phải có đức nhẫn nại, nay uốn cành này, mai lại sửa cành khác... Có lúc cây mai đã già mà tác phẩm vẫn chưa hoàn thành!
Thế cây ra sao thì khuôn mẫu đã có sẵn, nhưng giá trị của việc uốn sửa cao thấp, đẹp xấu ra sao là tùy thuộc vào khả năng sáng tạo của mỗi người.
Các thế cơ bản của cây kiểng
Được biết, có năm thế căn bản của cây kiểng xưa mà nghệ nhân cây kiểng thường theo đó mà uốn sửa:
- Thế trực: Cây mọc thẳng đứng biểu trưng hình ảnh một người anh hùng, đầu đội trời chân đạp đất, ý chí quật cường, không còn tự tin, tự lập, không chịu khom lưng chui luồn nhờ vả một người nào.
- Thế cận trực: Cây kiểng có thân thẳng, dáng tương đối nghiêng về một phía, nhưng phần ngọn
của nó vẫn hướng thẳng lên trời. Hình ảnh này biểu trưng cho người có ý chí kiên cường, dù gặp nghịch cảnh vẫn không chịu tắt thở phục.
- Thế hoành: Cây mai kiểng có thân thẳng, dáng bị nghiêng hơn thế cận trực một tẹo, nhưng phần ngọn của nó thì uốn ngả về phía gốc (hồi đầu). Hình ảnh này tượng trưng người có phổ biến nghị lực và gan dạ, dù cuộc sống bị đa dạng phong ba bão táp vùi dập, nhưng vẫn nỗ lực vươn lên mà sống.
- Thế ngọa: Ngọa có nghĩa là nằm. Thế cây mai kiểng uốn nằm ngang trên mặt chậu như bị gió to bão lớn xô ngã, nhưng phần đầu ngọn vẫn uốn theo thế hồi đầu (quay về phía gốc). Đây là hình ảnh của người anh hùng mạt vận. Người có thực tài mà nuối tiếc là ko gặp vận may, chứa đầu lên ko nổi nhưng vẫn ko chịu đầu hàng số mệnh, vẫn có ý chí quật khởi.
- Thế huyền nhai: Đây là thế thác đổ. Thân cây mai được uốn cong và ngã xuống theo chiều ngọn thác từ trên cao đổ xuống vực sâu. Phần ngọn cây uốn ngược lên cao. Hình ảnh này kể lên số mệnh của một người có tài, có chí nhưng cuộc sống lại toàn gặp những chuyện không may, nhưng vẫn cố gắng nỗ lực...
Dựa vào năm thế cơ bản mô tả trên, các nghệ nhân hoa kiểng xưa với lòng ham cao độ đã có sáng ý cho ra đa dạng thế phụ cũng gây được ấn tượng mạnh cho người thưởng
lãm, như:
- Thế Trực quân tử: Dáng cây giống thế Trực: Thân mọc thẳng, các cành uốn vị trí nằm ngang. Cành dưới dài hơn cành trên để tạo tán hình chóp. Cây kiểng mang ý nghĩa người có phẩm hạnh tốt, có ý chí quật cường, biết sống vì mọi người.
- Thế Nhất trụ kình thiên: Dáng cây giống thế Trực: Cây tạo gốc lớn, thân to, cành lớn, ngọn
thẳng đứng lên trời, bộ rễ mọc khí sinh lan tỏa trên mặt chậu tạo thế vững cho cây. Cây kiểng mang ý nghĩa người có chí khí ngang tàng, chỉ muốn tung hoành ngang dọc trời bể để mưu cầu việc lớn, bất chấp mọi nguy hiểm.
- Thế Bạt phong hồi đầu: Dáng cây giống thế Cận trực: Thân mọc nghiêng về một phía như bị cuồng phong xô nghiêng, ngọn cây trở đầu lại phía gốc (hồi đầu) như cố gắng sức mình chống chọi lại, cố gượng dậy chứ ko dễ dàng chịu ngã đổ. Các cành phía gốc cũng trở đầu như ngọn cây tỏ ý không chịu mệnh chung phục. Cây biểu trưng cho người có đức tính tự lập, tự cường, ko dễ chịu chết thật phục trước mọi nghịch cảnh.
==== > Tham khảo thêm những địa chỉ bán mai nhị ngọc toàn uy tín
- Thế cộng cư tam sơn: Ba cây mai được trồng chung một chậu sao cho cây cao to đứng giữa, hai cây nhỏ và thấp hơn ở vị trí cặp 2 bên, trồng như ba ngọn núi nằm sắp nhau. Ẩn ý nói lên cái thế “hợp quần tạo sức mạnh”. Tượng trưng sức mạnh đoàn kết của phổ quát người có cùng chung chí hướng và sẵn sàng chung lưng đấu cật với nhau chống lại quân thù.
- Thế Mẫu tử: Chọn cây mai có song đường, một chính một phụ. Thân chính biểu trưng cho người mẹ thì cao lớn, phía ngọn uốn ngả trùm lên ngọn thân phụ - biểu tượng cho người con như có ý đùm bọc, chở che. Thân phụ nhỏ và thấp, ngọn uốn ngả về phía thân chính có ý làm nũng mong được chở che. Hàm ý kể lên tình mẹ con (hay tình cha con) linh nghiệm cao cả và bất tử hợp với đạo lý làm người.
- Thế Nhân lễ nghĩa trí tín: Cây mai kiểng trong chậu chỉ có một thân thì uốn theo thế Trực: Thân to mọc thẳng, chỉ có năm nhánh tạo tán hình chóp, mỗi nhánh biểu trưng cho một đức tính tốt trong đạo làm người. Nếu chọn được cây mai có song thân một chính, một phụ thì uốn các thân giống như ở thế Mẫu tử. Có điều khác là trên thân to chỉ chừa ba cành, còn thân phụ chừa hai cành. Mỗi cành tương tự mang một tên: Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí, Tín. Hàm ý cây kiểng này đề cao năm đức tính tốt (ngũ thường) cũng nằm trong đạo làm người.
- Thế Mai nữ: Cây mai kiểng có thân mềm mại, các cành nhỏ được uốn sửa có nét ẻo lả, thảnh thơi. Cây mang hình ảnh của người con gái đoan trang, duyên dáng với dáng đứng khép nép, e ấp rụt rè dễ mến của người con gái phương Đông.
Kiểng thế nói chung được trồng trong chậu kiểng cẩn trọng và bác bỏ bày theo từng bộ ở nơi đắc địa nhất trước sân nhà gây lộn lưu ý của mọi người.
Thường một bộ kiểng thế có hai cây, hoặc ba cây, bốn cây, nhưng bộ hai cây được coi là thông dụng nhất.
==== > Nhận định thêm về hoa mai siêu bông bình lợi có bao nhiêu cánh
Một bộ kiểng thế 2 cây thì đòi hỏi cả 2 cây đều có thế uốn sửa với nhau và đặt đối xứng nhau. Ví dụ bên phải đặt cây thế Mẫu tử (từ thân đến cành nhánh đều uốn sửa giống nhau).
Còn bộ kiểng thế đối xứng nhau không bắt đề nghị uốn sửa giống nha, mà một số phần nào đó của hai cây như thân, cành, ngọn... Được uốn sửa đối xứng với nhau.
Ví dụ: Long đi chung với Phụng, Long thăng đi chung với Long giáng, hoặc Tam cương đi chung với Ngũ thường... Từng cặp kiểng thế đó đặt chung với nhau theo bộ vừa đẹp vừa mang ý nghĩa thú vị.
* Việc chăm sóc: Ngày xưa, chỉ những người trồng mai kiểng thế mới bỏ ra nhiều công coi ngó, tưới bón cho cây kiểng quí của mình. Một là do họ là những người nhàn rỗi, hằng ngày chẳng hề lo tới chuyện “cơm áo gạo tiền”. Mai là những cây kiểng quí đã có được thú tiêu khiển lành mạnh cho họ. Vậy nên, hằng ngày họ mới chịu thương chịu khó tưới nước bắt sâu...
trái lại, cây mai trồng với mục tiêu chờ tới tết cắt cành lấy hoa chưng cúng thì số đông suốt năm không được người trồng bỏ công chăm nom tưới bón. Một là đa số họ là những người nghèo, ngày nào cũng phải đầu tắt mặt tối với trăm công nghìn việc nặng nhọc từ sáng tinh mơ tới tối mò để kiếm tìm cái ăn, cái mặc mà vẫn bị thiếu trước hụt sau! Mai - theo quan niệm của họ - ko phải là cây lương thực, nó không hề là thứ hàng hóa có thể tậu bán được (như thời nay) nên tuy quí nhưng đành phải bỏ mặc... Nếu tết tới, ra vườn có cây nào sai hoa, nở đúng tết thì cắt lấy cành vào chưng còn cả vườn không có cây nào ra hoa đúng tết thì... Chịu khó qua vườn láng giềng xin đôi cành về chưng cúng cũng được…
=== > Xem thêm: Top 10 cây mai vàng đẹp khủng nhất Việt Nam
Trồng mai ko tốn công tưới nước mà bón phân cũng không. Điều này không có nghĩa là người xưa không biết về công nghệ trồng mai, mà là do họ quá bận bịu với chuyện cơm áo, ngay việc nuôi con chó giữ nhà, nuôi con gà lấy rứng đến bữa họ cũng cho ăn đôi chút cầm chừng. Trong khoảng xưa đã có câu tục ngữ: “Cơm đâu cho no bụng chó, lúa đâu cho vừa diều gà”, nên phân chuồng nếu có dư thì họ cũng dành cho việc bón lúa, bón khoai,... Lo kiếm cái ăn trước mắt đã!
